گفت وگو با صبا علیزاده، پسر هنرمند حسین علیزاده - مهسان بلاگ

او در کنار تاثیری که از پدر و مادر هنرمند خود در زمینه هنر و موسیقی داشته، سعی نموده است راه خود را در هنر به طور ویژه ای پیش ببرد؛ چه زمانی که نمایشگاه عکس نور و خاک را برای یادآوری رفتگان جنگ ایران و عراق برگزار کرد، چه زمانی که زنجیر سوگواری را به آب انبار ها برد یا زمانی که نخستین آلبوم مستقل موسیقی اش را روانه بازار کرد. صبا علیزاده حالا به شهروند می گوید که مرثیه ای برای آب حکایت قحطی است که از قحطی در حوزه فرهنگ به قحطی آب کشیده شده است.

از نام آخرین آلبوم (یاد های پراکنده) و کار هایی که در این چند سال داشتید، تعیین است در کنار موسیقی دغدغه مسائل اجتماعی را هم دارید. البته هنر دغدغه مند همواره موافقان و مخالفان زیادی داشته است. نگاه شما به این موضوع چیست؟

چه بخواهیم و چه نخواهیم در جامعه ای زندگی می کنیم که همه اتفاقات آن در زندگی مردم تأثیر می گذارد. شاید خیلی عجیب باشد اگر بگوییم که آدم از این اتفاقات تأثیر نمی گیرد. به عنوان مثال وقتی کسی با کمانچه، تک نوازی می نماید از فضا تأثیرمی گیرد و در سازش نمایان می گردد. هیچ وقت نمی گردد هنرمند را از فضایی که در آن زیست می نماید، منفک کرد.

درباره دغدغه اصلی تان به عنوان هنرمند بگویید.

دغدغه اصلی من در موسیقی رسیدن به بیان شخصی خودم است. در کل، هر هنرمندی برای رسیدن به آن، جهت خود را طی می نماید و من هم در همان جهت حرکت می کنم. حداقل کار یک هنرمند این است که هر آدمی در روبروه کار هنری او به وجودیت خود فکر کند. شاید آن اثر هنری احساس بودن را در او قوی تر کند و شاید دلیلی که به واسطه آن روی کره خاکی آمده است، برای او تعیین تر گردد. منظور من بیشتر یک اثر هنری ناب است که این خصلت را داشته باشد، البته نمی دانم که اثر هنری من این خصلت را دارد یا نه، اما در جهتی حرکت می کنم که به آن برسم.

البته با توجه به اجرای مرثیه ای برای آب به نظر می رسد، دغدغه های زیست محیطی هم دارید.

مرثیه ای برای آب حکایت از قحطی داشت و ایده اصلی آن قحطی فرهنگی بود. این کار سال گذشته در قالب سه کنسرت در یک یخدان و دو آب انبار در شهر های کرمان، شیراز و قزوین انجام شد و احتمالا در شهر های دیگر هم آن را اجرا خواهم کرد. از نوعی میکروفن استفاده نموده ام که می توان به سطوح مختلف چسباند و آن را به دسته زنجیر متصل کردم. چند سال پیش که درحال انجام تجربیاتی با صدای زنجیر بودم، به فرآیند جالبی رسیدم. میکروفن را به سر زنجیر نزدیک کردم و سپس در فرایندی با یاری کامپیوتر از دل این صدا، صدای آب بیرون آمد و درنهایت مرثیه ای برای آب را با موضوع آن ساختم.

چرا در این اجرا سراغ زنجیر رفتید؟

زنجیر در مراسم مذهبی اتفاقا به عنوان یک ساز استفاده می گردد، عزاداران را هماهنگ می نماید، با آن ریتم می گیرند و نوحه می خوانند. حضور آن به عنوان ساز مطرح است، اما هیچ وقت از آن با عنوان ساز یاد نمی گردد. دلیلی که از آن استفاده کردم، شاید همین کنترانست بود. ایده اولیه از اینجا آمد و سپس بسط و گسترش پیدا کرد. صدا هایی در دل زنجیر اضافه و ساخته شد، بعد هم کنسرت های 45 دقیقه ای را در این سه فضا طراحی کردم که موضوع آن مستقیما به آب ربط داشت. ما از قحطی فرهنگی به قحطی آب رسیدیم. برنامه ریزی نادرست برای آب ما را به اینجا رساند؛ موضوعی که در فرهنگ هم دیده می گردد. در همه این سال ها برای موسیقی هم به عنوان میراث فرهنگی ما با برنامه ریزی اشتباه روبرو بودیم.

موسیقی که سفارشی فراوری می گردد، حتی نازل تر از موسیقی است که زمان جنگ در لس آنجلس فراوری می شد، شاید برخی وقت ها اصالت آن از موسیقی که حالا فراوری می گردد، بیشتر بود. جای همه چیز عوض شده و نداشتن برنامه ریزی و نگاه غلط، ما را دچار قحطی نموده است. مسأله دیگر ذوق زدگی کسانی است که دست اندرکار صنعت موسیقی هستند، البته اگر بگردد اسم آن را صنعت گذاشت.

آن ها دچار ذوق زدگی نمایش بیزینس و درآمد های کلان آن شده اند که درواقع شبیه همان فرهنگ برج سازی است. فرهنگ برج سازی از چندین سال پیش پایتخت و شهر های دیگر را فراگرفته بود و البته حالا به رکود رسیده، اما در موسیقی و هنر های دیگر رخنه نموده است؛ بنابراین می بینید که جهت برعکس شده است؛ ابتدا یک بیزینس پلان وجود دارد و کار هنری براساس آن ساخته می گردد.

می خواهم بدانم نخستین روبروه شما با خشکسالی و مسأله کمبود ها چه زمانی بود و درواقع چطور آن را درک کردید؟

یادم هست که در گذشته همواره آب جیره بندی می شد، حتی در تهران. البته حالا جیره بندی ها کمتر شده است، اما اخبار به ما می گوید با پدیده نشست زمین در مناطق مختلف روبه رو هستیم. این فاجعه تا نزدیکی تهران رسیده است و البته مردم در بسیاری از مناطق کشور هم با آن درگیر هستند. وقتی سیل پیش آمد، همه فکر کردند دیگر مشکل آب نداریم، در صورتی که سیل هم به علت خشکسالی اتفاق می افتد. فاجعه پشت فاجعه اتفاق می افتد و هیچ برنامه منسجمی برای آن وجود ندارد. معتقدم در این شرایط فاجعه کلی تری هم اتفاق می افتد و شاید چند سال دیگر واقعا شیر آب را باز کنیم، اما آب نداشته باشیم.

شما فرزند هنرمندی هستید که همواره دغدغه هایی در هنر خود داشته است، از تاثیراتی که پدر در به وجود آمدن دیدگاه تان داشت، بگویید.

حضور پدر و مادری که دید من را نسبت به زندگی و هنر شکل دهند، شانس زندگی من بود. پدر همواره دید بازی نسبت به هنر و آهنگسازی دارد و این بیشترین تاثیری است که از او گرفتم.

بعد از اجرای مرثیه ای برای آب در یک یخدان و دو آب انبار گفته بودید که احتمالا این ایده را به شهر های دیگری هم خواهید برد. این اتفاق بالاخره خواهد افتاد؟

مرثیه ای برای آب نیاز به یکسری حمایت های مالی داشت. مبلغ کمی به وسیله شرکت هایی که دوست و همکار بودند، برای اجرا ها تأمین شد. البته برای اجرا ها دریافت مجوز از میراث فرهنگی ارشاد هم فرایندی دارد که باید طی گردد. شهر های دیگر اعلام آمادگی کردند، اما هنوز برای آن برنامه ریزی دقیق نکردیم. موضوع سیل که پیش آمد، ماجرا را مسکوت گذاشتم، اما امیدوارم هوا که گرم تر شد، اجرا ها را دوباره از سر بگیریم.

مردم و کسانی که همراه شما بودند، نسبت به موسیقی و فضایی که ایجاد شده بود، چه بازخوردی داشتند؟

ژانر موسیقی این اجرا ها الکترو آکوستیک بود و برای برخی ها تازگی داشت، به هرحال برای گوشی که با این موسیقی آشنایی نداشت، اجرای راحتی نبود. برخی از آن ها هم شگفت زده شده بودند، چون همزمان تصاویری هم روی گنبد ها به صورت زنده بود که سیاوش نقش بندی آن ها را ساخته بود و پخش می شد. عده دیگری از مخاطبان هم پر از سوال بودند که چرا زنجیر؟ یکسری هم به علت نا آشنا بودن موسیقی کلا آن را نفی کردند و حتی شاید کمی هم ترسیده بودند.

نام قطعات تان در آلبوم یاد های پراکنده خیلی جالب است؛ بن بست لادن پلاک 5، رنگ ها مرا در تهران بافتند، سلام بر خاک، خاطرات پراکنده یا مثلا خونین شهر که نامش من را به یاد شهر خاموش کیهان کلهر هم می اندازد. انگار پشت هر کدام داستان و ایده ای است و برخی از آن ها مثل من رو یادت موند؟ هم تصویر دارد و درواقع در فضایی تئاتری است. موضوع خیلی جذاب تر می گردد وقتی به این فکر می کنیم که هنرمندی عکاس این موسیقی را ساخته و احتمالا از آن هم یاری گرفته است.

یاد های پراکنده 10 قطعه است که من آن را شبیه نمایشگاه هنر های تجسمی می بینم. هر کدام از این عکس ها در عین اینکه به هم ربط دارند، ولی هر کدام قصه خود را دارند. شاید مثل دفتر خاطرات شخصی از فضا هایی که در آن حضور داشتم، هم باشد. خونین شهر مستقیم به خرمشهر اشاره دارد. خونین شهر را شاید بتوان صدای مجموعه عکس هایم با نام نور و خاک که درباره جنگ ایران و عراق بود، دانست که در بسیاری از کشور های جهان هم نمایش داده شده است. قطعه رنگ ها من را در تهران بافتند، فضای رویازده و متلاطم تهران است که نسل من در آن زندگی می نماید. بن بست لادن هم آدرس خانه ای است که من دو سال در آن زندگی می کردم و ماجرا هایی برای خود داشت.

سلام بر خاک خیلی نوستالژیک بود، برخی از قطعات هم تم غمگین داشت.

با این دسته بندی غمگین و شاد موافق نیستم. احساسات طیف های مختلفی دارند. شما ممکن است در اوج خوشحالی اشک بریزید، اما لزوما غمگین نیستید. موافقم که به هرحال فضای ملانکولیک دارد. مثلا خونین شهر به خرمشهر که در ایران رگ غیرت ما است، اشاره دارد. وقتی قصه ای درباره این شهر گفته می گردد، حتما رنگ وبویی از آن حال و فضا دارد.

در نمایشگاه نور و خاک تصاویری خلق شد که نگاه تازه ای به ماجرای جنگ ایران و عراق داشت و این مجموعه به واسطه نگاه تازه ای که داشت، در کشور های زیادی هم نمایش داده شد. خلق آن تصاویر چطور رقم خورد؟

از زمان نوجوانی درگیر مسأله جنگ ایران و عراق بودم. بسیاری از فیلم های آقای آوینی را می دیدم، خاطرات شهدا را می خواندم و عکس آرشیو می کردم. دلم می خواست این افراد را دوباره در فضایی که نیستند، احضار کنم، بنابراین تصاویر آن ها را با پروژکتور در فضای خصوصی خانه انداختم. خانه ای که جایشان در آن خالی است و من سعی کردم دوباره آن ها را در این فضا بازسازی کنم.

ما از نسلی هستیم که انواع مسائل و مسائل را یا به چشم دیده یا از دیگران درباره آن شنیده ایم. فکر می کنید هنری که از این نسل در موسیقی فعال است و شاید آن اصالت هنرمندان نسل های قبل را نداشته باشد؛ چه چیز تازه ای برای ارایه دارد؟

اول باید اصالت را تعریف کنیم، آن هم در شرایطی که بسیاری از واژه ها به روز تعریف نشده است و هر کس تعریفی دارد. نسل من نسلی است که به او اینترنت با کلی داده، معرفی می گردد؛ داده هایی که شاید نسل قبل به آن دسترسی نداشته اند. داده های فراوان از یک سو خوب است و ممکن است آدم را دچار تشویش کند.

به همین دلیل می گویم اصالت را باید از اول تعریف کرد تا بگوییم کدام نسل اصیل تر است. در این نسل متاسفانه کمی کار های زود بازده که زودتر به پول برسد، اتفاق می افتد و همین باعث می گردد کیفیت کار پایین بیاید و کمیت بالا برود. البته این موضوع هم قابل آنالیز است، چون نسل قبل با شرایط مالی که نسل من دچار آن است، درگیر نبوده است. نمی گویم نسل های قبلی مشکل نداشتند، اما مسائل مالی در نسل من خیلی سخت شده است، برای همین هر کاری می کنیم باید حواس مان به تبعات آن هم باشد.

لیسون: لیسون: مجله هنر هفتم، سینما

مجله روگذر: مجله روگذر | مجله وقایع نگاری روزمره یک مهندس معماری